Quo Vadis

Piatronija zacikaviŭ hety spakoj, złašča ŭ ludziej. Na tvary Pamponiji, staroha Aŭła, ichniaha synka j Lihiji było toje, čaho nie spatykaŭ u tych ludziej, jakija štodzień i štonoč jaho akružali: było niejkaje sviatło, niejkaje ŭtulennie dy pahoda, vypłyvajučaja prosta z takoha žyccia, jakim tut usie žyli. I z peŭnym zdziŭlenniem padumaŭ, što, adnak, moža isnavać saładosć i hožasć, jakich jon, viečna šukajučy pryhažosci j sałodkasci, nie kaštavaŭ. Dumki hetaj nie ŭmieŭ utajić u sabie i, zviarnuŭšysia da Pamponiji, skazaŭ: — Razvažaju ŭ dušy, jaki inšy vaš sviet ad taho, jakim vaładaryć naš Neron.

A jana, uzhlanuŭšy na viačerniuju zarnicu, prastadušna adkazała: — Svietam vaładaryć nie Neron, a — Boh.

Chvilina maŭčannia. Niedaloka tryklinijuma ŭ aleji pačulisia kroki staroha vajavody, Vinicija, Lihiji j małoha Aŭła. Ale pakul padyjšli, Piatroni spytaŭ jašče: — Dyk ty vieryš u bahoŭ, Pamponija?

— Vieru ŭ Boha, jaki josć adzin, spraviadlivy i ŭsiomahutny, — adkazała žonka Aŭła Płaŭta.

III

— Vieryć u Boha, katory josć adzin, usiomahutny j spraviadlivy, — paŭtaryŭ Piatroni, siedziačy znoŭ u lektycy sam-nasam z Vinicijem. — Kali jejny Boh josć usiomahutny, tady vaładaryć nad žycciom i smierciaj; a kali josć spraviadlivy, tady słušna ssyłaje smierć.

Dyk čamu Pamponija nosić žałobu pa Juliji? Škadujučy Juliji, hanić svajho Boha. Mušu hetuju filazofiju paŭtaryć našaj rudabarodaj małpie, bo mnie zdajecca, što ŭ dyjalektycy daraŭnoŭvaju Sakratu. Što da žančyn, zhadžajusia: kažnaja maje try abo čatyry dušy, ale ni adna nie maje razumnaje dušy. Chaj by sabie Pamponija razdumoŭvała z Senekaj abo Kornutam ab tym, čym josć ich vialiki Łohas… Chaj by razam vyklikali cieni Ksenafonesa, Parmenida, Zenona i Platona, katoryja nudziacca tam u Kimeryjskich krajinach, jak čyžy ŭ kletcy. Ja chacieŭ havaryć z joju i z Płaŭtam ab čym inšym. Na sviatoje łona jehipskaje Izis! Kab im tak prosta skazaŭ, čaho my pryjšli, dyk dumaju, što cnota ichniaja zabrynčeła b, jak miedzianaja talerka ad pałki. I nie smieŭ!

Dasi viery, Vinić, što nie asmieliŭsia? Pavy pryhožyja ptuški, ale kryčać nadta dziarliva. Pabajaŭsia kryku. Ale mušu pachvalić tvoj hust. Isnaja «zaranka z ružovymi palčykami»… I viedaješ, što mnie taksama prypomniła? — Viasnu! I to nie našu ŭ Italiji, dzie ledź tam-siam jabłynia pakryjecca kvietkami, a aliŭniki šarejuć, jak šareli, tolki tuju viasnu, jakuju bačyŭ ja ŭ Hielviecyi, maładuju, sviežuju, jasnazialonuju. Na tuju bladuju Selenu! Nie dziŭlusia tabie, Mark, — viedaj, adnak, što kachaješ Dyjanu. I što Aŭł i Pamponija hatovy ciabie razarvać, jak kaliś sabaki Akteona.

Vinić, nie padymajučy hałavy, maŭčaŭ. Pasla havoryć pierapoŭnienym žadoju hołasam: — Ja žadaŭ jaje ŭpiarod, a ciapier žadaju šče bolš. Kali abniaŭ jejnuju ruku, achapiŭ mianie ahoń… Mušu jaje mieć! Kab ja byŭ Zeŭsam, nakryŭ by jaje chmaraj, jak jon nakryŭ Ijo, abo spusciŭsia b na jaje daždžom, jak jon spusciŭsia na Danaju. Chacieŭ by całavać jejnyja vusny až da bolu! Chacieŭ by pačuć jejny kryk u majich abdymkach. Chacieŭ by zabić Aŭła i Pamponiju, a jaje schapić i zaniasci na rukach damoŭ. Nie spacimu siannia. Zahadaju bić katoraha z niavolnikaŭ i słuchacimu jahonaha jenku… — Supakojsia, — pierapyniŭ Piatroni. — Maješ zachciavarki drevakoła z Subury.

— Mnie ŭsio adno. Mušu jaje mieć. Pryjšoŭ da ciabie pa radu, i kali ty jaje nie znajdzieš, znajdu jaje sam… Aŭł uvažaje Lihiju za dačku, čamu ž by ja mieŭ hladzieć na jaje jak na niavolnicu? Dyk kali niama inšaje darohi, chaj ža apradzie dzviery majho domu, chaj namascić ich voŭčym tłuščam dy chaj siadzie, jak žonka, pry majim vohniščy.

— Supakojsia, haračy naščadku konsułaŭ. Nie na toje viadziom barbaraŭ na pryviazi za našymi vazami, kab žanicca z ichnimi dočkami. Vyscierahajsia bujanstva. Vyprabuj prostyja česnyja sposaby i daj mnie j sabie čas nadumacca. Mnie taksama Chryzatemis vydavałasia z rodu Joviša, adnak nie žaniŭsia z joju — tak, jak i Neron nie zviančaŭsia z Akte, choć jaje nazyvali dačkoju cezara Atała. Supakojsia. Padumaj pra toje, što, kali jana zachoča dziela ciabie pakinuć dom Aŭłaŭ, jany nie majuć prava jaje zatrymoŭvać, i viedaj toje, što nie tolki sam haryš, a i ŭ joj Eros zapaliŭ połymia… Ja heta skiemiŭ, a mnie treba vieryć… Budź ciarplivy. Na ŭsio josć sposab, ale siannia i tak užo zadoŭha dumaŭ, heta mianie mučyć. Zatoje pryrakaju tabie, što ŭzaŭtra jašče padumaju ab tvajim kachanni, i chiba Piatroni nie budzie Piatronijem, kali čaho nie prydumaje.

Zamoŭkli znoŭ abodva. Urešcie Vinić, užo spakajniejšy, pa chvilinie adzyvajecca: — Dziakuju tabie, chaj fartuna dla ciabie ščodraj budzie.

— Budź ciarplivy.

— Kudy zahadaŭ niascisia?

— Da Chryzatemis… — Ščaslivy ty, što maješ tuju, katoruju kachaješ.